โรคซึมเศร้าเป็นโรคของสารในสมองผิดปกติและพันธุกรรม โดยมีผลกระทบจากบุคลิกภาพและความเครียดในชีวิตจึงทําให้เกิดอาการป่วยขึ้นมา ปัจจุบันยังไม่สรุปได้อย่างชัดเจนว่า โรคซึมเศร้าเกิดจากสาเหตุใด ซึ่งอาจเกิดได้จากสาเหตุ ดังต่อไปนี้
- ความผิดปกติของสารสื่อประสาท ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าจะมีความผิดปกติของสารสื่อประสาทในสมองที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมอารมณ์และการแสดงออกของอารมณ์ ซึ่งสารสื่อประสาทดังกล่าวจะเสียความสมดุล ทำให้การทำงานของสมองผิดปกติไป และยาต้านเศร้าส่วนใหญ่จะออกฤทธิ์ต่อสารสื่อประสาทเหล่านี้ มีผลทำให้ระดับของสารสื่อประสาทในสมองเกิดความสมดุลสามารถลดอาการซึมเศร้าได้ดี
- พันธุกรรม เป็นอีกปัจจัยหนึ่งในการเกิดโรคซึมเศร้าได้ เนื่องจากคนในครอบครัวที่เป็นโรคซึมเศร้ามีโอกาสป่วยได้มากกว่าคนทั่วไป 2.8 เท่า แต่อย่างไรก็ตามการถ่ายทอดทางพันธุกรรม มีประมาณ 31-42% ดังนั้นถึงแม้มีพ่อแม่ป่วยเป็นโรคซึมเศร้าลูกก็ไม่ได้เป็นกันทุกคน ยังคงมีสาเหตุและปัจจัยอื่นร่วมทำ ให้เกิดอาการของโรคนี้ขึ้น
- ลักษณะบุคลิกภาพส่วนตัว ก็เป็นปัจจัยที่ทําให้เสี่ยงต่อการเป็นโรคซึมเศร้าได้เช่นเดียวกัน เช่น เป็นคนมองโลกในแง่ร้ายอยู่เสมอ สนใจแต่ในด้านไม่ดีหรือด้านลบของสิ่งต่างๆมากกว่าด้านบวก เมื่อประสบปัญหาก็ใช้วิธีหลีกเลี่ยงหรือหนีปัญหา เป็นคนเก็บอารมณ์ไม่แสดงออกแม้ในสถานการณ์ที่ควร บุคคลที่มีลักษณะบุคลิกภาพแบบนี้มีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดอาการซึมเศร้าหรือเป็นโรคซึมเศร้า
- โรคทางกายและการใช้ยา เช่น โรคที่เกี่ยวกับระบบต่อมไร้ท่อ การติดเชื้อ โรคทางระบบประสาท โรคมะเร็ง และโรคที่เกิดจากภาวะทุพโภชนาการ
นอกจากยาที่ใช้รักษาผู้ป่วยโรคซึมเศร้าแล้ว ปัจจุบันมีงานวิจัยที่น่าสนใจหลายฉบับพูดถึง “gut-brain axis”
gut-brain axis คือการติดต่อสื่อสารกันระหว่างสมองและลำไส้ ทั้งสองจะเชื่อมโยงกันผ่านสารสื่อประสาท ระหว่างระบบประสาทลำไส้ (enteric nervous system: ENS) และระบบประสาทส่วนกลาง (central nervous system: CNS) ระบบนี้มีความสำคัญจนขนาดที่แพทย์และนักวิทยาศาสตร์ได้ขนานนามว่า ลำไส้ คือสมองที่สองของร่างกาย
หนึ่งในสิ่งที่จะทำให้ระบบนี้ หรือ gut-brain axis ทำงานได้ดี คือ การมีสมดุลของจุลินทรีย์ในร่างกายที่ดี ซึ่งทำได้โดยการเติมโปรไบโอติกให้แก่ร่างกาย ไม่ว่าจะเป็นการรับประทานโยเกิร์ต นมเปรี้ยว อาหารหมักดอง หรือผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร
การศึกษางานวิจัยที่ประเทศแคนาดา Wallace และ Milev ได้จัดทำงานวิจัยทางสถิติที่ทำการศึกษาผลของโปรไบโอติกต่ออาการในโรคซึมเศร้า ซึ่งถูกเผยแพร่ลงในวารสาร Annals of General Psychiatry ในปี 2017
จากผลการศึกษางานวิจัยในทางสถิติพบว่า มีงานวิจัยมากกว่า 10 ฉบับที่บอกว่า โปรไบโอติกมีส่วนช่วยในการบรรเทาความเครียด ความวิตกกังวล และความคิดให้ดีขึ้นได้
ตัวอย่างงานวิจัย
- การศึกษาผลของโปรไบโอติกต่อภาวะทางอารมณ์ในผู้ป่วยโรคลำไส้แปรปรวน ที่เป็นการศึกษาแบบ placebo-controlled study พบว่า Bifidobacterium infantis มีผลช่วยลดภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยโรคลำไส้แปรปรวน โดยสัมพันธ์กับระดับ pro-inflammatory cytokines ที่ลดลง
- การศึกษาแบบ randomized, double-blind, placebo controlled study อาสาสมัครที่ได้รับโปรไบโอติกซึ่งมีส่วนผสมของ Lactobacillus helveticus และ Bifidobacterium longum มีภาวะเครียด (psychological distress) ลดลง ร่วมกับการลดลงของระดับฮอร์โมนความเครียด cortisol ในปัสสาวะเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุม
- การศึกษาผลของโปรไบโอติกต่อความเหนื่อยล้าของนักกรีฑา พบว่า Lactobacillus gasseri มีผลช่วยทำให้อารมณ์ดี และบรรเทาความเหนื่อยล้าหลังจากการออกกำลังกายแบบหนักของนักกรีฑาได้
อ้างอิง
Clinical Practice Guideline of Major Depressive Disorder for General Practitioner
